مقصود از مدیریت منابع انسانی (human resources management) سیاست‌ها و اقدامات مورد نیاز برای اجرای بخشی از وظیفه مدیریت است که به جنبه‌هایی از فعالیت‌ کارکنان بستگی دارد. به ویژه برای کارمندیابی، آموزش دادن به کارکنان ، ارزیابی عملکرد ، دادن پاداش و ایجاد محیطی سالم و منصفانه برای کارکنان یک سازمان (بهتر است مقاله  “چرا احترام به حقوق کارمندان منجر به پیشرفت کسب و کار میشود” را مطالعه کنید).

در گذشته از مدیریت منابع انسانی با نام مدیریت کارکنان یاد می شده است ولی به مرور زمان این واژه به سبب تغییر نیاز ها در مدیریت سازمان ها به “مدیریت منابع انسانی” تغییر و تکامل یافته است.

در واقع چنانچه بخواهیم تعریف کوتاه و جامع از منابع انسانی بگوییم، می توان مدیریت منابع انسانی را اینگونه تعریف نمود : 

مدیریت منابع انسانی معطوف به سیاست‌ها، اقدامات و سیستم‌هایی است که رفتار، طرز فکر و عملکرد کارکنان را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

در واقع مدیریت منابع انسانی عبارتست از رویکردی استراتژیک به جذب، توسعه، مدیریت، ایجاد انگیزه و دست‌یابی به تعهد منابع کلیدی سازمان؛ یعنی افرادی که در آن یا برای آن کار می‌کنند.

این سیاست‌ها و اقدامات دربرگیرنده موارد زیر می‌شود: 

• تجزیه و تحلیل شغل (تعیین ماهیت شغل هر یک از کارکنان)
• برنامه‌ریزی منابع انسانی و کارمندیابی
• گزینش داوطلبان واجد شرایط
• توجیه و آموزش دادن به کارکنان تازه استخدام
• مدیریت حقوق و دستمزد (چگونگی جبران خدمت کارکنان)
• ایجاد انگیزه و مزایا
• ارزیابی عملکرد
• برقراری ارتباط با کارکنان (مصاحبه، مشاوره و اجرای مقررات انضباطی)
• توسعه نیروی انسانی و آموزش
• متعهد نمودن کارکنان به سازمان 

 

منابع انسانی مهمترین دارایی یک سازمان است و مدیریت اثربخش آنها کلید موفقیت سازمان است. اگر سیاست‌ها و رویه‌های مربوط به کارکنان سازمان با همدیگر تطابق و سهم قابل ملاحظه‌ای در دستیابی به اهداف سازمان و برنامه‌های استراتژیک داشته باشند، دستیابی به موفقیت سازمانی محتمل‌تر است. فرهنگ و ارزش‌های کلی، شرایط سازمانی و رفتار مدیریتی که از آن فرهنگ نشأت می‌گیرد تأثیر زیادی بر دستیابی به تعالی مطلوب می‌گذارد. چنین فرهنگی نیازمند مدیریت شدن است بدین معنی که باید تلاشی مستمر برای ایجاد پذیرش و انجام آنها صرف شود. دستیابی به یکپارچگی نیازمند تلاش مستمر است. منظور از یکپارچگی این است که تمام اعضای سازمان با داشتن حسی از مقصود مشترک با یکدیگر کار کنند. همه آنچه گفته شد را می توان فلسفه وجودی مدیریت منابع انسانی نامید.

به طور کلی دو رویکرد در مورد منابع انسانی قابل بحث است :

رویکرد سخت و رویکرد نرم. 

رویکرد سخت: 
به کارکنان مانند دیگر منابع نگاه می‌شود که باید معادله ورودی- خروجی برقرار شود و به صورت کارآمد اداره شوند. 

رویکرد نرم: 
بیشتر به این حقیقت توجه می‌کند که نمی‌توان با کارکنان مانند دیگر منابع رفتار کرد زیرا برخلاف دیگر منابع، منابع انسانی فکر کرده و عکس‌العمل نشان می‌دهند. در این رویکرد بر استراتژی‌هایی برای دستیابی به تعهد از طریق آگاه ساختن کارکنان از مأموریت، ارزش‌ها، برنامه‌های سازمان و شرایط محیطی، مشارکت کارکنان در تصمیم‌گیری در مورد چگونگی انجام امور و گروه‌بندی کارکنان در تیم‌های کاری بدون نظارت رسمی تأکید بیشتری می‌شود. 
در واقع رویکرد سخت بر فرآیند مدیریت امور کارکنان تمرکز می‌کند در حالی که رویکرد نرم بر طرز تلقی کارکنان و چگونگی رفتار با آنان تأکید می‌کند. رویکرد سخت سیستم‌ها، رویه‌ها و دستور‌العمل‌ها و چگونگی انجام فرآیندها را مورد بررسی قرار می‌دهد. رویکرد نرم عوامل انسانی و رفتاری را در نظر می‌گیرد. 

وظایف مدیریت منابع انسانی

همانطور که در تعاریف مدیریت منابع انسانی آمد وظایف کلی عبارتند از: جذب، توسعه، ایجاد انگیزه و نگهداشت. اما این وظایف را می‌توان به حوزه‌های فعالیت زیر دسته‌بندی کرد: 

1-سازماندهی 

• طراحی سازمان
• طراحی شغل
• تجزیه و تحلیل شغل
• طبقه‌بندی مشاغل

2-جذب منابع انسانی 

• برنامه‌ریزی
• کارمندیابی
• انتخاب
• استخدام

3-توسعه و منابع انسانی 

• مدیریت عملکرد
• آموزش

4-مدیریت پاداش 

• حقوق و دستمزد
• ارزشیابی مشاغل
• پاداش
• مزایا

5-روابط کارکنان 

• روابط صنعتی
• مشارکت
• ارتباطات

6-بهداشت، ایمنی و رفاه 

• بهداشت و ایمنی
• رفاه

7-امور اداری استخدام و کارکنان 

• رویه‌ها و اقدامات استخدام
• سیستم اطلاعاتی منابع انسانی

البته مدل‌های متفاوت دیگری نیز برای دسته‌بندی وجود دارد اما همه آنها تقریباً همین اجزاء را شامل می‌شوند. 

پیشنهاد آیفوبلی:

چگونه به ۲۴ سوال رایج در مصاحبه ها پاسخ دهیم – قسمت اول

۱۰ اشتباه رایج هنگام استخدام

توسعه منابع انسانی یا HRD چیست؟